Sayfalar

14 Ağustos 2011 Pazar

Nikon' un efsane modeli Nikon F5'in otomatik netleme (AF) sistemi

Bu yazıda Nikon'un efsane modeli Nikon F5' in öne çıkarılan otomatik netleme sistemi üzerinde duracağız.

Diğer SLR kameralar gibi  Nikon F5’ de netlik, otomatik veya elle yapılmaktadır. Doğal olarak Otomatik netleme (AF), kamera geliştirenlerin 20 yıldır ana araştırma konusu olmuştur. Geçmişe baktığımızda tüm olaylar ve gelişmeler; Nikon F4 ‘ün piyasaya çıkışıyla yeni bir çağ başlatmış ve Nikon’un rakiplerine felaket getirmiştir. O sıralar Canon, tamamen elektronik bayonetli EOS-1 (n) modeli için geliştirdiği EF-USM optiği ile profesyonel pazardaki payını koruyordu. Nikon, uzunca bir süre Canon’un bu hareketine cevap verememişti. Aslında, Canon’un EOS/EF mimarisi; Nikon’un eski modellerinden bile iyi değildi. Çünkü Nikon AF sistemleri ile ilgili sağlam prensiplere sahipti. Bu yarışta Nikon, çok yüksek kapasiteli profesyonel sınıf SLR makinalar için teknolojik gelişmeler beklerken, geleneksel kalesi ve o konuda en iyi olduğu konumunu koruyarak, bir kaç heyecan verici özellik eklediği Nikon F90(x) serisini piyasaya çıkardı.
Nikon F5’ in doğuşu asla bir tesadüf değildi. Dizayn aşamasında çok titiz çalışılarak, piyasadaki modellerin verdiği performans ve güvenilirliğe, onlardan daha iyiyi vermek üzere geliştirilmişti. Teknik olarak öne çıkarılan yanı AF sistemiydi. Doğal olarak yapılan iyileştirmeler sadece AF sisteminin iyileştirilmesi ve Nikon lenslerin gövde ile  senkronize çalışması için revize edilmesinden ibaret değildi. Nikon F5 yeni geliştirilen lenslerle de en uyumlu hale getirilerek tüm potansiyelini en iyi şekilde kullanması sağlanmıştı.
Canon EOS-1v’nin, Nikon F5’e cevap olarak duyurulduğu 2001 yılında; Nikon F5 saniyede 8 kare çekim hızı ve netliği izleme fonksiyonuyla, piyasadaki modeller arasında özellikle netliği izleme fonksiyonu bakımından en iyi modeldi. Bu yazıda, Nikon F5’ in teknik olarak üstünde durulabilecek performans kriterlerinin Nikon tarafından nasıl hayata geçirildiğini inceleyeceğiz.
Nikon F4s tek netlik noktası

AF kameralar temelde 2 netleme moduna sahiptir. 

1-) Single (S) servo AF
2-) Continuous (C) servo AF

Nikon F5, kendisinden önceki Nikon F4 ile kıyaslandığında netleme yönünden farkı; Netleme alanı ve netliğin nasıl yapıldığıydı. Nikon F5, hareketli konuların izlendiği Dinamik AF moduyla Nikon F4’ den ayrılmaktaydı.  Nikon F4 netliğin sadece bir noktaya yapılabildiği bir netleme sistemine sahipti. Vizörün ortasında 12 mm merkez ağırlıklı ışık ölçümün yapıldığı daire ve en içerde nokta ışık ölçümünün yapıldığı 5 mm daire bulunmaktaydı. Geniş alan netleme sistemi ise yavaş yavaş geliştirilerek 2. Nesil netleme sistemi olarak yarı profesyonel Nikon F90X (F90N) modelinde 1994 yılında kullanıldı. Çok noktalı netleme sisteminin önceden öngörülmesi ve 1996 yılında Nikon F5’ de kullanılacağı çok da sürpriz değildi. Sorun ne çeşit bir algılayıcı kullanılacağı idi.
Nikon F5, 5 noktalı AF sistemi

Nikon F6, 11 noktalı AF sistemi
O sıralarda Canon, bilimde bir devrim yaparak göz kontrollü netleme sistemi geliştirdi ve popüler modeli EOS-5/EOS A2(E)' de kullandı. Daha sonra fotoğrafçılar, bu teknolojinin popüler bir teknoloji olacağını düşündüler. 1988 Yılında 45 netleme noktasıyla piyasaya çıkan Canon EOS-3’ den sonra eğilim bu yöndeydi fakat görünen o ki; Göz kontrollü netlemenin, bir abartı olduğunun anlaşılmasıyla, yeni model üst sınıf kameralarda kullanılmamaya başlandı. Çünkü Canon, bu özelliğin yarı profesyonel ve amatör gövdelerde bulunması gereken bir özellik olduğunu düşünüyordu.
Canon EOS1v, 45 netlik AF sistemi
45 Netlik noktalı Canon EOS-3’ün piyasaya çıkmasından 3 yıl sonra, rakibi olan EOS-1v’ de göz kontrollü netleme özelliği yoktu. Bu ise, profesyonellerin göz kontrollü netlemeyi yüksek bir oranda istemediklerini gösteriyor. Canon EOS-3 çok müthiş geliştirilmiş bir modeldi. 1994 yılında piyasaya çıkarılan Canon EOS-1n saniyede 7 kare çekim hızı ve netlik fonksiyonu ile birlikte Nikon F5’ e en yakın modeldi. 3. Nesil Canon EOS-1v’ de Canon EOS-3 de kullanılan 45 noktalı netlik algılayıcı ve şaşırtıcı bir biçimde saniyede 10 kare çekim hızına ulaşan, netlik sensörü ile Nikon F5’ den bile daha iyi bir modeldi. Nikon, 2005 yılında 11 netlik noktasıyla piyasaya çıkardığı F6 ile Canon EOS-1v’ de kullanılan netleme sistemine agresif bir cevap vermişti.

Nikon F5' in performansı sadece netleme ile sınırlı değildi. Fotoğrafta sadece netleme hızı önemli olsaydı; Nikon F5, bazı özellikleri bakımından eski model olarak kalmasına rağmen, netleme hızı bakımından, gerek kamerasını yenilemek isyen gerekse yaratıcı fikirlere sahip insanların, yatırım yapacakları fotoğraf ekipmanı olarak; Sapasağlam dış gövdesi ve son derece yüksek performansıyla mükemmel bir görüntü ekipmanı olduğunu söylebilirdik.  
Nikon F5 ışığın geçtiği optik yol

Nikon F5’ in 5 noktalı netleme sisteminin teknik özellikleri
1-) 5 noktalı algılayıcı geniş alanda netleme yapmaktadır.
2-) Netleme alanı vizörde yatay ve dikeyde geniş bir alanı kaplamaktadır.
3-) Hareket eden konular için kullanılan Dinamik netleme modu; Konunuzu bir netleme noktasından diğerine geçişinde otomatik olarak izlemekte ve böylece konuya yapılan netlik korunmaktadır.
Hızlı ve doğru netleme;
1-) Cisim vizörde küçük olsa bile sistem tarafından algılanıp netlenebilmektedir.
2-) Diğer sistemlerde olmayan, yakın mesafedeki hızlı hareket eden konuları algılayabilmektedir.
3-) Tüm AF-S Nikon-Nikkor lenslerle netlik en ideal ve en hızlı şekilde yapılmaktadır. 
4-) Kullanılan çapraz tip (cross type) netlik algılayıcısı (sol-orta-sağ) ile hem dikey hemde yatay kadrajlı çekimlerde netlik hem doğru hemde keskin bir şekilde yapılmaktadır.

Netlik Alanı (Alanları);

Nikon F5’ in arka kapağında bulunan netlik alanı seçici butonuna, netlik yapmak istediğiniz yöndeki noktaya basarak netliği oraya yapabilirsiniz. Seçtiğiniz netlik noktası; Kameranın üst LCD ekranında ve vizöründe görüntülenir. Vizördeki netlik noktalarının parlak olmadıklarını düşünen fotoğrafçılara Nikon, cevap olarak, mantıksal açıdan bunun gerekli olduğunu savunmuştu. Daha sonra vizörde parlak netlik noktalarının fotoğrafçılara bir avantaj sağlayacağı için Nikon F6 modelinde netlik noktalarını parlak olarak dizayn etmiştir.
Nikon F5 netliği, seçtiğiniz noktadaki hareketli cisme kilitleyebiliyor ve kamera bu netliği cisim yer değiştirdikçe önüne bir engel bile gelse izleyebiliyordu.
Nikon F5’ in etkileyici performansını mümkün kılan göstergelerinden birisi de kullanılan yeni nesil Multi-Cam 1300 netlik algılayıcısıdır (Nikon F6’ da kullanılan sistem daha da gelişmiş TTL faz algılamalı Multi-Cam 2000 netlik algılayıcısıdır). Netlik algılayıcısının geliştirilme aşamasında bir gereklilik olarak, kameranın film sarma mekanizmasının hızı da dikkate alınarak tüm F serileri için geliştirilmiştir.

Multi-CAM 1300 netlik algılayıcı modülü
Nikon F5' de kullanılan netleme modülü; F5’ den sonra Nikon F100 modelinde de kullanılmıştır. Bu modül Nikon F4s’ de kullanılan AM-200 netleme modülünden çok daha gelişmiş bir modeldi. Bu algılayıcı Canon’un 1998 yılında piyasaya sürdüğü Canon EOS-3 modelinde kullandığı 45 noktalı multi-CMOS algılayıcıya kadar; Vizörde 5 tane netlik noktasıyla, tüm yönlere en geniş netlik kontrolü sağlayan tek model olmaya devam etti. Modülün hareketi algılama ve netlik keskinliği daha da geliştirilerek daha çabuk tepki verecek şekle getirildi. 



Multi-CAM 1300 Netleme Modülü

1-) Sol taraftaki netliği kontrol eden çapraz tip CCD algılayıcı
2-) Üst taraftaki netliği kontrol eden CCD algılayıcı
3-) Vizörün orta bölümündeki netliği kontrol eden çapraz tip CCD algılayıcı
4-) Alt taraftaki netliği kontrol eden CCD algılayıcı
5-) Sağ taraftaki netliği kontrol eden çapraz tip CCD algılayıcı
Nikon F5 netleme sensörlerini yapısı
Nikon F5’ de kullanılan çapraz tip netlik algılayıcısı sol, sağ ve orta bölgelerdeki netliği algılayan bitişik bir yapıdadır ve her biri de 2 satır CCD algılayıcıdan oluşmaktadır. Kullanılan ince algılayıcı, genel netlik algılama için, kalın olanı ise düşük ışık koşullarında netliğin algılanması için kullanılmaktadır.
Bu çift netleme sistemi; Farklı ışık koşullarında netliğin hız ve keskinliğini yüksek tutmak amacıyla tasarlanmıştır. Normal netlik modunda F5, netliği vizördeki netlik noktalarından algılar. Dinamik netleme ve netlik izleme fonksiyonlarının aktif olduğu durumlarda netleme alanı; Hareket eden konuları bir netlik noktasından diğerine geçişi sırasında otomatik algılayıp, en keskin netlikle takip etmektedir.

Nikon F5 Dinamik alan netleme modunda netlik yaparken, netlik noktalarındaki
konuyu arama işlem sırası
Netlik, öncelikli olarak kullanıcının seçtiği noktaya yapılır. Netlik yapılan konu hareket eder ve netlik yapılan noktadan çıkarsa kamera yukarıdaki tablodaki sıraya göre konuyu arayıp bulur ve tekrar netlik yaparak, hereket eden cismi izler. Böylece hareket eden konunuza yaptığınız netlik, kamera tarafından otomatik olarak takip edilmiş olur. Bu anlatılan olay saliseler içerisinde gerçekleşmektedir.
CCD Elemanlarının yerleşimi


Algılayıcı Çifti: A & B, C & D, E & F, G & H, I & J, K & L
İnce Algılayıcı: A, B, E, F noktaları üst bölgedeki genel netlik algılaması yaparlar.
Kalın Algılayıcı: C, D, G, H noktaları ise az ışıkta netliği algılamak için kullanılırlar.





Dinamik AF
Dinamik alan netleme modu; Bu mod, siz deklanşöre basarken hareket etmesi muhtemel konular için uygun bir netlik alan modudur. Amacınıza uygun olarak konuya netlik yapılır ve eğer cisim hareket ederse; Sistem, 5 tane netlik noktasını da yukarıda anlatılan sıra ile ve milisaniyeler seviyesinde tek tek kontrol ederek, konunuzun nerede olduğunu algılar ve netliği otomatik olarak cisme tekrar tekrar yaparak siz deklanşöre basıncaya kadar korur. Nikon F5’ deki bu netleme sistemi; Fotoğrafçıları, Nikon F4’ ün vizöründe sadece tek netlik noktası bulunması nedeniyle, bu nokta dışındaki yerlere netlik yapamama ve konuyu kaçırma engelinden kurtarmıştır.

 
Tek nokta AF

Tek Netlik netleme modu (AF-S); Bu mod, vizördeki 5 tane netlik noktasından bir tanesini seçtiğiniz ve netliğin sadece bu seçtiğiniz noktaya yapıldığı moddur. Seçtiğiniz nokta hem üst LCD ekranda ve hemde vizörde görünür. Vizörde KIRMIZI olarak yanıp sönerek, size hangi noktayı seçtiğinizin teyidini verir.






Nikon F5’de Çekim Modları
Nikon F5’ de tıpkı Nikon F4 ve diğer AF-SLR Nikon kameralar gibi ama gerek performansı gerekse netleme sensörleri bakımından hepsinden farklı 2 tane temel netleme moduna sahipti. Tek Netlik (AF-S) modu Netlik Öncelikli ve Sürekli Netlik (AF-C) modu ise Çekim Öncelikli olarak tasarlanmıştır. Netlik Öncelikli Tek Netlik (AF-S) modunda; F5, Netlik keskin olarak yapılmadan deklanşöre basmanıza izin vermeyecek şekilde tasarlanmıştır. Çekim öncelikli sürekli netlik (AF-C) modunda ise; F5, konuya netliğin yapılıp yapılmadığını kontrol etmeden deklanşöre bastığınız anda fotoğrafı çeker. Yani bu mod algılayıcının netlik yapıp yapmadığına bakmadan fotoğraf çekmenize izin verir.
Ayrıca Nikon F5; Herhangi bir netleme modunda ve herhangi bir film ilerletme modunda (seri çekim), hareket eden bir cisim algılarsa netlik izlemeyi otomatik olarak devreye alır ve cisme olan netlik otomatik olarak izler. 

Netliği (AF) tekrar başlatan düğme:
AF Tekrar başlatan düğme

Netliği tekrar başlatan bu düğmenin pratiklik sağlayıp sağlamadığı konusu, bir çok Nikon kullanıcısı arasında tartışma konusudur. Tuşlardan bir tanesi yatay, diğeri ise dikey kadrajda kullanılmak için tasarlanmış ama dikey kadrajda netliği tekrar başlatan (AF-ON) tuşun kameranın arkasındaki yerinin pratikliği tartışma konusudur. 

Kullanıcı ayar menüsünde #4 nolu ayarı seçtiğinizde; Deklanşörü yalnızca, fotoğraf çekme için ve netlemeyi başlatmak için ayarlamış olursunuz. Bu sayede fotoğraf çekimi için kontrolünüz çok yönlü artar. Örneğin, sürekli çekim (AF-C) modunda, parmağınızı deklanşörden çektiğinizde netliği konunuza kilitlemektesiniz. Bu özellik hareketli konuların fotoğraflanmasında ve diğer konularda çok çabuk tepki vererek, fotoğrafçıyı; Netlik için sadece deklanşöre basma derdinden kurtararak kompozisyona konsantre olmasını sağlamaktadır. Bununla birlikte; Dikey kadrajlı fotoğraf çekimlerinde, birçok fotoğrafçının şikayet ettiği konu, mantıksal olarak uygun yerleştirildiği ama ulaşım ve kullanım olarak zor olan netlik noktası seçme butonunun kameranın arka tarafındaki konumuydu.
  
Manuel netlik için elektronik netlik okuyucu (Rangefinder)
Nikon F5; Eski ve netliğin elle yapıldığı lenslerin de kendi gövdesinde kullanılabilmesi için ve belki de netliğe yardımcı olabilmek için aşağıda görülen elektronik netlik okuyucuyu kullanmıştır.
Elektronik Netlik Okuyucu
Bu özellik, Nikon F4’ den kalan bir özelliktir ve optik netlik bulucuya göre çok daha fazla avantajı bünyesinde barındırmaktadır. Bu özellik, tüm AF Nikkor lenslerle, AI tip lenslerle f/5.6 ve daha yüksek diyaframlarda çalışmaktadır.
Bu elektronik okuyucu yukarıda görüldüğü üzere manuel bir lensi takınca; Eğer en üstteki sağa doğru ok yanarsa; Netlik ayar halkasını sağa çevirin, Sola doğru olan yanarsa netlik için netlik halkasını sola doğru çevirin ve son olarak netlik yapıldığında YEŞİL renk ile size netliğin tam olduğunun teyidi verilmektedir.


Nikon F5; Netlik kilitleme özelliği ile birlikte netlik izleme fonksiyonu devredeyken, saniyede 8 kare filmi çekerek ilerletme hızıyla 2001 yılına kadar sınıfındaki en hızlı kameraydı.


Cisim hareket etmeye başlayınca, Nikon F5, Kameranın hangi AF modunda ve hangi AF alan modunda olduğuna bakmadan, Tahmini Netlik İzleme Sistemini (Predictive Focus Tracking System) kullanarak cismi otomatik olarak izlemeye alır. Vizördeki 5 tane netlik noktası ve geniş alan AF algılayıcı sayesinde; F5’ deki mikro bilgisayar, cismin hızını hesaplayarak, lensin mekanik parçalarını netlik yaptırmak üzere döndürerek netliği yapar. Böylece netlik, cismin hareket ettiği yöne bağlı olmaksızın algılanabilmekte ve saniyede 8 den fazla fotoğraf çekilebilmektedir.

Overlap Servo denilen ÖRTÜŞME olarak da ifade edebileceğimiz aşağıda görülen sistem, diğer firmaların AF sistemlerden farklı bir yöntem kullanmaktadır. Klasik AF sistemlerinde netlik algılanır, netlik için hesaplama gerçekleşir ve lensin mekanik kısmı gövde tarafından netlik yapmak üzere lensi hareket ettirir.
Nikon'a özgü Örtüşme (overlap) servo AF ve geleneksel AF sisteminin karşılaştırılması
 












Nikon F5’ de kullanılan Overlap Servo AF sistemindeki fark ise; Lens, netliği yapmak üzere hareket ettirildiğinde aynı zamanda cisimdeki netlik tekrar algılanır ve olası netlik hataları düzeltilerek,  daha hızlı ve daha keskin netlik yapılmaktadır. Böylelikle cisim rastgele hareket edip, ani yön değiştirse bile her karedeki netlik çok keskin olarak hesaplanabilmektedir.

Nikon F5’ in AF hızının çok ileri seviyede olduğundan bahsetmiştik. Örneğin 300 mm bir tele objektif kullanılması durumunda; Hareketi önceden tahmin ederek netliği koruyan sistem (Predictive Focus Tracking System) 19.3 metre uzaktan saatte 300 km hızla giden bir cismi takip edebilmektedir.
Nikon F5, Overlap ve geleneksel AF arasındaki fark

Yukarıda basamak şekli klasik AF işleyişini göstermektedir. En üstteki eğri hareket eden cismin gerçek hareketini ve hemen altındaki eğri ise Nikon F5’ de kullanılan Overlap Servo yöntemiyle yapılan netliği göstermektedir. Geleneksel AF işleyişinde kesilmeler mevcuttur ve yukarıda görüldüğü üzere cismi sadece 3 noktada yakalamaktadır. Nikon F5 ise konuda hareket algıladığı anda, kameranın hangi AF modunda olduğuna bakılmaksızın konunun hareketine en uygun şekilde netlik yapılarak, takip edilmektedir.


Aşağıdaki tabloda Nikon F5’ in 300 mm ve 600 mm tele objektifle hareketli cisimleri en yakından izleyebileceği mesafe ve cisimlerin izlenebileceği hızlar belirtilmiştir.
 
Cisimlerin netliğinin izlenebileceği en yakın mesafe ve cisimlerin hızları


Çekim Öncelikli Mod; F5’ in AF sistemi hem güvenilir hemde çok düzgün çalışan ve perde hızı öncelikli (S) modda saniyede 8 kareden fazla fotoğraf çekebilmektedir. Diğer sistemlerde ise fotoğraf çekimi deklanşöre  bastığınızda netliğin yapılıp yapılmadığına bakmadan gerçekleştiği için netliğe güvenilmemektedir. Nikon F5 netlik izleme fonksiyonuyla fotoğrafçılara net fotoğraflar sunmaktadır.
İlave olarak: Lock-OnTM Kilitlenme fonksiyonu; Nikon F5’ in Multi-CAM 1300 algılayıcı modülü kare içinde hareketli bir konu algılarsa; AF sistemi netlik izleme fonksiyonunu otomatik çalıştırarak, netliği hareket eden cisme kilitler. Hatta kısa bir süreliğine izlediği cisim ile makina arasına bir obje girdiğinde bile konuyu izlemeye devam eder ve bir sonraki kare için netliğin keskin ve doğru olmasını garanti eder. Bu fonksiyon Dinamik AF modunda yanlışlıkla netlik alanı dışına kaçırdığınız konularda bile işe yaramaktadır. Bu özellik, spor ve doğa fotoğrafçılığında ana konunuzla aranıza giren bazı şeyler olması durumunda, netliğin yapılamadığı anlık olaylarda da çok işe yaramaktadır. Netlik izleme ve netlik kilitleme fonksiyonları; Normalde pasiftir. Fotoğrafçı Dinamik AF modunu seçtiğinde otomatik olarak harekete geçmektedir. Bu sayede fotoğrafçının zamanını bu fonksiyonları ayarlamak için harcamasına gerek kalmamaktadır.

Netliği Dondurma: Sadece Nikon’a özgü bu fonksiyon ilk defa 1987/1988 yıllarında piyasaya çıkan Nikon F801s modelinde kullanılmış ve aynı özellik Multi-Control Back MF-23 ve 250 pozluk Bulk Film Back MF-24 aracılığıyla Nikon F4’ de de kullanmak mümkün olmuştu. Bu özellik, spor fotoğrafçılarının kullandığı bir özellikti ve çok fonksiyonlu Data Back’lerle mümkün olabiliyordu. Nikon F5’ de bu fonksiyonu çoklu kontrol Back MF-28 yapıyordu. Bu fonksiyon; gövdeye uyumlu AF lensler ve manuel lensler kullanıldığında, fotoğrafı çekilecek konu netlik alanına girer girmez, kamera fotoğrafı otomatik olarak çeker. Netliğin zor yapıldığı spor karşılaşmaları, vahşi yaşam veya makro fotoğrafçılıkta ve özellikle de içinde insan olmayan fotoğraf kareleri için çok uygun bir seçim olmaktadır.